Endoprotezoplastyka stawu biodrowego to jedno z najważniejszych osiągnięć współczesnej ortopedii. Celem zabiegu jest przywrócenie mobilności, złagodzenie bólu i poprawa jakości życia pacjenta. W artykule omówimy budowę stawu biodrowego, wskazania do wszczepienia endoprotezy, sam przebieg operacji, a przede wszystkim etapy oraz czas trwania rehabilitacji.

Anatomia stawu biodrowego i wskazania do endoprotezoplastyki

Staw biodrowy to jedna z najbardziej obciążonych struktur układu ruchu. Tworzą go:

  • główka kości udowej,
  • panewka w kości miednicznej,
  • obrąbek panewkowy,
  • liczne więzadła i mięśnie stabilizujące.

Gładkie powierzchnie stawowe pokryte są chrząstką szklistą, co zapewnia płynny ruch. Z wiekiem lub na skutek urazów chrząstka ulega zwyrodnieniu, co prowadzi do bólów i ograniczenia funkcji. Najczęstsze wskazania do endoprotezy to:

  • Zwyrodnienie stawów (choroba zwyrodnieniowa),
  • rewizja po wcześniejszych operacjach,
  • martwica główki kości udowej,
  • urazy, które nie pozwalają na leczenie zachowawcze.

Podstawą kwalifikacji jest badanie kliniczne, zdjęcia RTG oraz ocenianie stopnia uszkodzenia.

Zabieg endoprotezy i opieka pooperacyjna

Operacja wszczepienia endoprotezy polega na usunięciu zniszczonej powierzchni stawowej i zastąpieniu jej elementami metalowo-polimerowymi lub ceramicznymi. Procedura obejmuje:

  • nacięcie skóry i dotarcie do stawu,
  • precyzyjne odcięcie główki kości udowej,
  • osadzenie trzpienia protetycznego w kanałach kostnych,
  • wkładkę panewkową mocowaną do miednicy,
  • sprawdzenie zakresu ruchu i stabilności,
  • zamknięcie rany i opatrunek.

Cały zabieg trwa przeciętnie od 1 do 2 godzin. Po operacji pacjent przenoszony jest na oddział pooperacyjny, gdzie rozpoczyna leczenie bólu i profilaktykę przeciwzakrzepową.

W pierwszych godzinach kluczowa jest wczesna mobilizacja w celu uniknięcia powikłań takich jak zakrzepy czy zatorowość płucna. Zwykle już tego samego dnia zachęca się chorego do pionizacji przy pomocy fizjoterapeuty oraz delikatnych ćwiczeń oddechowych.

Etapy i czas trwania rehabilitacji po endoprotezie

Rehabilitacja pooperacyjna to proces wieloetapowy, który można podzielić na fazy:

Faza wczesna (0–2 tygodnie)

  • ćwiczenia oddechowe i izometryczne mięśni uda,
  • pionizacja i nauka chodu o kulach lub balkonikach,
  • ćwiczenia zakresu ruchu stawu biodrowego,
  • ćwiczenia stabilizacyjne mięśni głębokich.

W tej fazie celem jest zmniejszenie obrzęku, kontrola bólu oraz nabycie pewności w chodzeniu.

Faza pośrednia (2–6 tygodni)

  • wzmacnianie mięśni uda, pośladków i brzucha,
  • ćwiczenia w basenie (hydroterapia),
  • ćwiczenia propriocepcji i równowagi,
  • stopniowe zwiększanie odległości chodu bez pomocy.

W tym okresie pacjent rozwija siłę mięśniową i uczy się prawidłowego wzorca chodu. Dostosowuje się intensywność fizjoterapii do możliwości i tolerancji.

Faza późna (6 tygodni–3 miesiące)

  • praca nad pełnym zakresem ruchu,
  • ćwiczenia funkcjonalne (wchodzenie po schodach, przysiady),
  • ćwiczenia na rowerku stacjonarnym lub ergometrze,
  • powrót do codziennych aktywności i lekkiego sportu.

Pacjent osiąga znaczny progres w zakresie:

  • siły mięśniowej,
  • stabilności stawu,
  • koordynacji ruchowej.

Faza utrwalająca (3–6 miesięcy i dalej)

  • regularne ćwiczenia w domu i pod okiem fizjoterapeuty,
  • ćwiczenia dynamiczne i wzmacniające,
  • aktywny tryb życia: pływanie, nordic walking, jazda na rowerze,
  • monitorowanie stanu endoprotezy na kontrolnych wizytach.

Osiągnięcie pełnej sprawności może zająć od 3 do 6 miesięcy. U niektórych pacjentów rehabilitacja trwa dłużej, zwłaszcza gdy występowały powikłania lub towarzyszyły inne schorzenia.

Rola ortopedów i perspektywy w ortopedii

Ortopedzi pełnią kluczową funkcję na każdym etapie leczenia: od diagnostyki, przez przeprowadzenie operacji, po dobór planu rehabilitacji. Dzięki dynamicznemu rozwojowi medycyny i technik chirurgicznych prostetki są coraz trwalsze, a metody minimalnie inwazyjne zmniejszają ryzyko powikłań i skracają pobyt w szpitalu.

W przyszłości znaczenie zyskają:

  • robotyka chirurgiczna,
  • druk 3D w tworzeniu spersonalizowanych implantów,
  • terapie komórkowe i biologiczne przyspieszające regenerację tkanek,
  • telemedycyna w monitorowaniu postępów rehabilitacji.

Dzięki tym innowacjom ideał protezy będzie bliższy naturalnym strukturom stawu, a pacjent szybciej odzyska pełnię zdrowia i samodzielności.