W dziedzinie ortopedii, skręcenia i złamania są jednymi z najczęstszych urazów, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarzy. Choć oba te urazy mogą powodować znaczny ból i dyskomfort, różnią się one pod względem mechanizmu powstawania, objawów oraz metod leczenia. W niniejszym artykule omówimy, jak rozróżnić skręcenie od złamania, jakie są ich charakterystyczne cechy oraz jakie kroki należy podjąć w przypadku wystąpienia tych urazów.

Mechanizm powstawania urazów

Skręcenie

Skręcenie to uraz, który dotyczy więzadeł, czyli tkanek łączących kości w stawie. Powstaje ono na skutek nagłego, nieprawidłowego ruchu stawu, który przekracza jego naturalny zakres ruchu. Najczęściej dochodzi do skręcenia kostki, kolana, nadgarstka lub stawu skokowego. Skręcenie może być wynikiem upadku, nagłego skrętu ciała lub bezpośredniego uderzenia.

W zależności od stopnia uszkodzenia więzadeł, skręcenia dzielimy na trzy stopnie:

• I stopień: Niewielkie naciągnięcie więzadeł, bez ich rozerwania. Objawy to lekki ból, obrzęk i niewielkie ograniczenie ruchomości stawu.
• II stopień: Częściowe rozerwanie więzadeł. Objawy to umiarkowany ból, znaczny obrzęk, siniaki oraz ograniczenie ruchomości stawu.
• III stopień: Całkowite rozerwanie więzadeł. Objawy to silny ból, znaczny obrzęk, niestabilność stawu oraz trudności w poruszaniu się.

Złamanie

Złamanie to przerwanie ciągłości kości, które może być wynikiem bezpośredniego urazu, takiego jak upadek, uderzenie lub wypadek komunikacyjny, lub wynikiem przewlekłego przeciążenia kości, jak w przypadku złamań zmęczeniowych. Złamania mogą występować w różnych częściach ciała, ale najczęściej dotyczą kończyn, kręgosłupa oraz żeber.

Złamania dzielimy na kilka rodzajów, w zależności od charakteru uszkodzenia kości:

• Złamanie zamknięte: Kość jest złamana, ale skóra pozostaje nienaruszona.
• Złamanie otwarte: Kość przebija skórę, co zwiększa ryzyko infekcji.
• Złamanie wieloodłamowe: Kość jest złamana na więcej niż dwa fragmenty.
• Złamanie spiralne: Kość jest złamana wzdłuż linii spiralnej, co często jest wynikiem skręcenia.
• Złamanie kompresyjne: Kość jest zgnieciona, co często dotyczy kręgów kręgosłupa.

Objawy i diagnostyka

Objawy skręcenia

Objawy skręcenia mogą być różnorodne i zależą od stopnia uszkodzenia więzadeł. Do najczęstszych objawów należą:

• Ból: Ból w miejscu urazu, który nasila się przy ruchu stawu.
• Obrzęk: Obrzęk wokół stawu, który może pojawić się natychmiast po urazie lub narastać stopniowo.
• Siniaki: Siniaki i krwiaki w okolicy stawu, które mogą pojawić się kilka godzin po urazie.
• Ograniczenie ruchomości: Trudności w poruszaniu stawem, które mogą być spowodowane bólem lub obrzękiem.
• Niestabilność stawu: W przypadku cięższych skręceń, staw może być niestabilny i trudny do kontrolowania.

Objawy złamania

Objawy złamania są zazwyczaj bardziej wyraźne i mogą obejmować:

• Silny ból: Ból w miejscu złamania, który nasila się przy próbie ruchu lub obciążenia kończyny.
• Deformacja: Widoczna deformacja kończyny lub stawu, która może wskazywać na przemieszczenie fragmentów kości.
• Obrzęk: Szybko narastający obrzęk w miejscu złamania.
• Siniaki: Siniaki i krwiaki w okolicy złamania.
• Trudności w poruszaniu: Znaczne ograniczenie ruchomości kończyny lub stawu.
• Trzeszczenie: Uczucie trzeszczenia lub chrzęstu przy próbie ruchu, które może wskazywać na przemieszczone fragmenty kości.

Diagnostyka

Diagnostyka skręceń i złamań opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych. W przypadku podejrzenia skręcenia, lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, aby wykluczyć złamanie. W niektórych przypadkach, szczególnie przy podejrzeniu uszkodzenia więzadeł, może być konieczne wykonanie rezonansu magnetycznego (MRI) lub tomografii komputerowej (CT).

W przypadku podejrzenia złamania, podstawowym badaniem diagnostycznym jest zdjęcie rentgenowskie, które pozwala na ocenę rodzaju i lokalizacji złamania. W niektórych przypadkach, szczególnie przy złamaniach wieloodłamowych lub złamaniach w okolicy stawów, może być konieczne wykonanie tomografii komputerowej (CT) lub rezonansu magnetycznego (MRI), aby dokładniej ocenić uszkodzenia.

Leczenie i rehabilitacja

Leczenie skręcenia

Leczenie skręcenia zależy od stopnia uszkodzenia więzadeł. W przypadku skręceń I i II stopnia, leczenie zazwyczaj obejmuje:

• Odpoczynek: Unikanie obciążania uszkodzonego stawu i ograniczenie aktywności fizycznej.
• Lód: Stosowanie zimnych okładów na obrzęk, aby zmniejszyć ból i obrzęk.
• Kompresja: Stosowanie bandaży elastycznych lub opasek kompresyjnych, aby zmniejszyć obrzęk.
• Uniesienie: Uniesienie kończyny powyżej poziomu serca, aby zmniejszyć obrzęk.
• Leki przeciwbólowe: Stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny.

W przypadku skręceń III stopnia, może być konieczne unieruchomienie stawu za pomocą gipsu lub ortezy, a w niektórych przypadkach nawet interwencja chirurgiczna, aby naprawić uszkodzone więzadła.

Leczenie złamania

Leczenie złamania zależy od rodzaju i lokalizacji złamania oraz stopnia przemieszczenia fragmentów kości. W przypadku złamań zamkniętych, które nie są przemieszczone, leczenie zazwyczaj obejmuje:

• Unieruchomienie: Stosowanie gipsu, ortezy lub szyny, aby unieruchomić kończynę i umożliwić gojenie się kości.
• Leki przeciwbólowe: Stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny.

W przypadku złamań przemieszczonych, złamań otwartych lub złamań wieloodłamowych, może być konieczna interwencja chirurgiczna, aby złożyć fragmenty kości i ustabilizować je za pomocą śrub, płytek lub gwoździ.

Rehabilitacja

Rehabilitacja jest kluczowym elementem procesu leczenia zarówno skręceń, jak i złamań. Celem rehabilitacji jest przywrócenie pełnej funkcji stawu lub kończyny, poprawa siły mięśniowej oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak sztywność stawów czy zanik mięśni.

Rehabilitacja po skręceniu obejmuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie wokół stawu, ćwiczenia poprawiające zakres ruchu oraz techniki propriocepcji, które pomagają w poprawie stabilności stawu. W przypadku cięższych skręceń, rehabilitacja może obejmować również terapię manualną oraz stosowanie specjalistycznych urządzeń, takich jak elektrostymulatory mięśni.

Rehabilitacja po złamaniu obejmuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie, ćwiczenia poprawiające zakres ruchu oraz techniki poprawiające koordynację i równowagę. W przypadku złamań, które wymagały interwencji chirurgicznej, rehabilitacja może obejmować również terapię manualną oraz stosowanie specjalistycznych urządzeń, takich jak ultradźwięki czy laseroterapia, aby przyspieszyć proces gojenia się kości.

Podsumowanie

Rozróżnienie skręcenia od złamania jest kluczowe dla właściwego leczenia i rehabilitacji pacjenta. Skręcenia dotyczą więzadeł i są wynikiem nagłego, nieprawidłowego ruchu stawu, podczas gdy złamania to przerwanie ciągłości kości, które może być wynikiem bezpośredniego urazu lub przewlekłego przeciążenia. Objawy skręcenia obejmują ból, obrzęk, siniaki i ograniczenie ruchomości stawu, natomiast objawy złamania to silny ból, deformacja, obrzęk, siniaki i trudności w poruszaniu kończyną. Diagnostyka opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych, takich jak zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Leczenie skręceń i złamań zależy od stopnia uszkodzenia i obejmuje odpoczynek, unieruchomienie, stosowanie leków przeciwbólowych oraz rehabilitację, która jest kluczowym elementem procesu powrotu do pełnej sprawności.